Afwijzing van traditionalisme:
- Aan het einde van de 19e eeuw was er sprake van een toenemende afwijzing van traditionele waarden, instellingen en artistieke conventies die als verouderd en beperkend werden ervaren.
Industriële revolutie en verstedelijking:
- De snelle transformatie die de Industriële Revolutie teweegbracht, met zijn massaproductie, verstedelijking en sociale veranderingen, daagde conventionele ideeën uit en moedigde nieuwe manieren van denken en uiten aan.
Sociale en politieke veranderingen:
- Grote maatschappelijke verschuivingen, waaronder bewegingen voor vrouwenkiesrecht, arbeidersbewegingen en de opkomst van het socialisme, hebben bijgedragen aan het in twijfel trekken van gevestigde sociale structuren en hiërarchieën.
Wetenschappelijke en technologische vooruitgang:
- Vooruitgang in de wetenschap, zoals de evolutietheorie, daagde traditionele religieuze overtuigingen uit en bevorderde het idee van voortdurende verandering. Nieuwe technologieën, zoals fotografie en de fonograaf, veranderden de artistieke praktijken.
Artistieke invloeden:
- De postimpressionistische en fauvistische stromingen in de kunst, met hun afwijkingen van traditionele vormen en technieken, openden mogelijkheden voor een nieuwe esthetiek.
Breek met het historisme:
- Modernistische kunstenaars en intellectuelen verwierpen het historisme, dat de nadruk legde op de navolging van stijlen uit het verleden. Ze probeerden nieuwe vormen te creëren die relevant waren voor hun hedendaagse ervaring.
Invloed van filosofie en psychologie:
- De ideeën van filosofen als Friedrich Nietzsche en Henri Bergson, maar ook van opkomende psychologiescholen, beïnvloedden het modernistische denken over subjectiviteit, tijd en de aard van de werkelijkheid.
Literaire stromingen:
- Decadente en symbolistische stromingen in de literatuur daagden conventionele verhalen uit en moedigden experimenten met taal en symboliek aan.
Internationalisme en culturele uitwisseling:
- De modernistische beweging ontstond in verschillende delen van de wereld, waarbij kunstenaars en intellectuelen over de hele continenten ideeën uitwisselden en experimenteerden met nieuwe artistieke benaderingen.
Het is belangrijk op te merken dat het modernisme geen verenigde of samenhangende beweging was, maar eerder een divers en complex scala aan artistieke en intellectuele ontwikkelingen die beeldende kunst, literatuur, architectuur, muziek, theater en meer omvatten. Het specifieke uitgangspunt en de invloeden varieerden tussen verschillende disciplines en regio’s, wat bijdroeg aan de veelzijdige aard van het modernisme.