Gumboot-dansen werd ontwikkeld als een manier voor mijnwerkers om zich te uiten en om te gaan met de barre omstandigheden en arbeid waarmee ze te maken kregen. Het werd voornamelijk uitgevoerd door mannelijke mijnwerkers en omvatte vaak aspecten van hun werk en dagelijks leven, zoals het naspelen van de graafhandelingen, het werken in besloten ruimtes en het ontsnappen aan gevaar.
De dans wordt vooral erkend vanwege het aparte geluid dat wordt geproduceerd door de laarzen, die tijdens de uitvoering vaak als enige instrumenten worden gebruikt. De dansers dragen stevige rubberen laarzen, vaak oud en versleten, en slaan ritmisch op de grond of tegen elkaar om de muziek en het ritme te creëren.
Gumboot-dansen wordt gekenmerkt door zijn sterke, energieke bewegingen en omvat vaak acrobatiek, tuimelen en stampen in gesynchroniseerde routines. De stappen en bewegingen zijn geïnspireerd op de dagelijkse activiteiten van de mijnwerkers en bevatten elementen van tap, breakdance en traditionele Afrikaanse dansen.
Het werd in de jaren zestig en zeventig steeds populairder, vooral tijdens politieke en culturele protesten, omdat het een uiting werd van verzet, culturele trots en een middel om verhalen te vertellen en het bewustzijn te vergroten over de strijd van mijnwerkers en andere gemarginaliseerde groepen.
Gumboot-dansen is sindsdien uitgegroeid tot een belangrijk onderdeel van de Zuid-Afrikaanse cultuur, en toont het artistieke erfgoed van het land en de betekenis van dans als een vorm van zelfexpressie en het vertellen van verhalen. Het heeft zich buiten zijn oorsprong verspreid en internationale erkenning gekregen, met dansgroepen die gumboot-dansen uitvoeren op mondiale podia en competities.