Telescopen gebruiken bijvoorbeeld spiegels om licht van verre objecten te focusseren. Verrekijkers gebruiken prisma's om twee afbeeldingen van een object te maken, één voor elk oog. Spectrometers gebruiken roosters om licht in een spectrum te verspreiden.
Hoewel lenzen in veel optische instrumenten worden gebruikt, zijn ze niet het enige optische element dat kan worden gebruikt. Verschillende optische elementen hebben verschillende eigenschappen en voordelen, en de keuze van het optische element hangt af van de specifieke toepassing.