Nationalisme had een aanzienlijke invloed op de manier waarop muziek werd gecomponeerd in de Romantiek. Vóór de Romantiek werd muziek grotendeels gedomineerd door de klassieke traditie, die de nadruk legde op formele structuur en evenwicht. Romantische componisten waren echter meer geïnteresseerd in het uiten van hun emoties en individualiteit. Ze lieten zich inspireren door hun eigen nationale culturen en verwerkten volksmelodieën en andere nationalistische elementen in hun muziek.
Het gebruik van nationalistische elementen in de muziek droeg bij aan het creëren van een gevoel van nationale identiteit en trots. Het hielp ook om de muziek van verschillende landen van elkaar te onderscheiden. Als gevolg hiervan zag het romantische tijdperk de opkomst van veel nieuwe nationale muziekscholen.
Enkele van de beroemdste voorbeelden van nationalistische muziek uit de Romantiek zijn onder meer:
* De symfonieën van Antonín Dvořák, gebaseerd op Tsjechische volksmuziek
* De opera's van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski, met Russische volksmelodieën
* De liedjes van Frédéric Chopin, gebaseerd op Poolse volksliederen
Nationalisme was een belangrijke kracht in de ontwikkeling van muziek in de Romantiek. Het hielp bij het creëren van een diverser en expressiever muzikaal landschap, en legde de basis voor de ontwikkeling van nationale muziekscholen die vandaag de dag nog steeds bloeien.