- Onconventionele structuur :De symfonie bestond uit vijf verschillende delen, afwijkend van de destijds traditionele vierdelige structuur van symfonieën, die als innovatief en avant-garde werd beschouwd.
- Programmatische aard :De symfonie is geïnspireerd door persoonlijke ervaringen, emoties en een verhaal over de obsessieve liefde van een artiest en de daaropvolgende kwelling, een concept dat bekend staat als 'programmamuziek' en dat niet algemeen voorkomt in symfonische werken.
- Gedurfde orkestratie :Berlioz gebruikte een uitgebreid orkest met ongebruikelijke combinaties van instrumenten, waaronder de cornet, ophicleide en harp, waardoor een rijk, kleurrijk en expressief geluid ontstond dat zowel boeiend als onbekend was voor het publiek dat gewend was aan meer conventionele orkestrale arrangementen.
- Gebruik van leidmotieven :Berlioz introduceerde het idee van leidmotieven, waarbij specifieke melodieën of thema's in het hele werk worden geassocieerd met bepaalde karakters, emoties of ideeën. Deze techniek was destijds nieuw in de symfonische muziek en voegde diepte en emotionele resonantie toe aan de compositie.
- Muzikale weergave van buitenzintuiglijke ervaringen :Het laatste deel van de symfonie, "Dream of a Witches' Sabbath", bevatte een muzikale weergave van de nachtmerrie van de hoofdpersoon en de macabere sfeer van een heksenbijeenkomst, compleet met griezelige melodische, harmonische en ritmische elementen. Deze weergave van buitenaardse ervaringen was baanbrekend en verontrustend voor hedendaagse luisteraars.
Over het geheel genomen zorgde de combinatie van deze elementen – programmatisch verhaal, onconventionele structuur, innovatieve orkestratie, leidmotieven en ongebruikelijke muzikale afbeeldingen – ervoor dat de Fantastische Symfonie radicaal afweek van traditionele symfonische muziek en deed het Parijse publiek schrikken dat gewend was aan meer conservatieve werken.