Duur en structuur:
- Romantiek: Romantische muziek staat bekend om haar vrije en flexibele vormen en structuren. Het breekt vaak met traditionele klassieke structuren en kan behoorlijk uitgebreid van lengte zijn, met bewegingen die ruim 20 minuten duren.
- Modernisme: Moderne muziek experimenteert vaak met innovatieve structuren en onconventionele vormen, zoals atonaliteit, polytonaliteit en onregelmatige maten. Het daagt traditionele harmonische en melodische structuren uit en heeft de neiging compacter en beknopter van duur te zijn in vergelijking met romantische muziek.
Compositorische stijl:
- Romantiek: Romantische componisten probeerden via hun muziek uitdrukking te geven aan hun individuele emoties, gevoelens en subjectieve ervaringen. De focus lag op emotie, drama en storytelling, vaak met een sterke verhaallijn. Thema's als natuur, liefde, heldendom en mystiek waren de boventoon.
- Modernisme: Moderne componisten streefden nieuwe ideeën en technieken na en onderzochten avant-garde en experimentele expressievormen. Ze negeerden vaak de traditionele tonaliteit en omarmden dissonantie, atonaliteit en een breed scala aan onorthodoxe muzikale elementen om de conventionele esthetiek uit te dagen en unieke sonische landschappen te creëren.
Instrumentatie en orkestratie:
- Romantiek: Romantische muziek breidde het gebruik van het orkest uit, met grotere krachten, rijkere texturen en een grotere verscheidenheid aan instrumenten. Veel romantische componisten verkenden nieuwe orkestkleuren, waarbij ze verschillende instrumentale combinaties, uitgebreide instrumentale technieken en effecten gebruikten om levendige en expressieve geluiden te produceren.
- Modernisme: Moderne muziek bracht radicale veranderingen teweeg in instrumentatie en orkestratie. Niet-traditionele instrumenten, elektronische geluidsproductie en uitgebreide speeltechnieken werden gebruikelijk. Modernistische componisten verwerkten vaak onconventionele geluiden en onconventionele combinaties om nieuwe sonische ervaringen te creëren.
Tonaliteit en harmonie:
- Romantiek: Romantische muziek is over het algemeen tonaal, gecentreerd rond traditionele sleutelcentra en harmonische progressies. Het verlegde echter vaak de grenzen van de tonaliteit met uitgebreide harmonie, chromatiek en af en toe momenten van dissonantie voor een dramatisch effect.
- Modernisme: Moderne muziek daagt traditionele toonsystemen uit en omarmt atonaliteit, polytonaliteit en pandiatonicisme (het gebruik van alle twaalf noten zonder duidelijke tooncentra). Atonale muziek ontbeert een duidelijke tonale hiërarchie en verkent meer complexe en dissonante harmonische relaties.
Ritme, meter en tempo:
- Romantiek: Romantische muziek bevat vaak expressieve rubato (tempovariaties) en flexibele ritmes om diepte en emotie aan de muziek toe te voegen. Tempoveranderingen om dramatische effecten te creëren zijn ook gebruikelijk.
- Modernisme: Moderne muziek experimenteert met complexe ritmische structuren, onconventionele maatsoorten (zoals vreemde maatsoorten of polyritmes) en plotselinge tempoverschuivingen om traditionele ritmische verwachtingen te ontwrichten.
Invloed van technologie:
- Romantiek: Technologie had een beperkte impact op de romantische muziek, die voornamelijk voor akoestische instrumenten en traditionele ensembles werd gecomponeerd.
- Modernisme: Het modernisme zag de opkomst van elektronische muziek, bandrecorders, synthesizers en andere technologische ontwikkelingen, die de compositie en uitvoering van muziek enorm beïnvloedden. Elektronische en elektro-akoestische muziek bloeide in deze periode.
Samenvattend legt romantische muziek de nadruk op emotionele expressiviteit, dramatische verhalen en subjectieve ervaringen, vaak binnen een tonaal en gestructureerd raamwerk. Moderne muziek omarmt daarentegen innovatie, experimentele technieken en een heroverweging van traditionele muzikale structuren, tonaliteit en instrumentatie, resulterend in een breed scala aan stijlen die de conventionele muzikale esthetiek uitdaagden.