Verschillende rechtsmodellen benadrukken verschillende doelen en waarden, en leiden als gevolg daarvan tot verschillende benaderingen in het strafrechtsproces. Er zijn verschillende primaire rechtsmodellen, elk met zijn unieke kenmerken:
1. Model voor misdaadbeheersing:
- Richt zich primair op het voorkomen en bestraffen van misdaden.
- Legt de nadruk op snelle en strenge straffen om potentiële overtreders af te schrikken en de openbare veiligheid te waarborgen.
- Minder bezorgd over de rehabilitatie en het welzijn van daders.
2. Due process-model:
- Benadrukt de bescherming van individuele rechten en het waarborgen van eerlijkheid in het strafrechtproces.
- Het doel is ervoor te zorgen dat personen niet ten onrechte worden beschuldigd of gestraft.
- Benadrukt de naleving van wettelijke procedures en constitutionele waarborgen.
3. Rehabilitatiemodel:
- Beschouwt misdaad als een product van onderliggende sociale, psychologische of economische problemen.
- Richt zich op het hervormen en rehabiliteren van daders door middel van onderwijs, counseling, beroepsopleiding en behandelingsprogramma's.
- Streeft ernaar recidive terug te dringen en succesvolle re-integratie in de samenleving te bevorderen.
4. Model voor herstelrecht:
- Benadrukt het herstellen van de schade veroorzaakt door misdaad en het herstellen van relaties.
- Richt zich op het betrekken van slachtoffers, daders en de gemeenschap bij het rechtsproces.
- Streeft naar het bevorderen van verantwoordelijkheid, genezing en verzoening in plaats van uitsluitend te vertrouwen op straf.
Deze rechtsmodellen sluiten elkaar niet uit, en in de praktijk kunnen strafrechtsystemen een combinatie van elementen uit verschillende modellen overnemen. De keuze van het model kan worden beïnvloed door culturele, historische, politieke en maatschappelijke factoren, maar ook door de heersende filosofieën en prioriteiten in een bepaald rechtsgebied of land.