Een recitatief is een soort vocale muziek die wordt gekenmerkt door zijn declamatorische stijl. Het wordt doorgaans in een vrij ritme gezongen en volgt het natuurlijke ritme van de tekst, waarbij de melodie en begeleiding de woorden ondersteunen. Hier zijn enkele van de belangrijkste kenmerken van een recitatief:
1. Verhalende of dramatische tekst: Recitatieven vertellen vaak een verhaal, brengen emoties over of presenteren informatie op een dramatische manier. De tekst van een recitatief is meestal syllabisch, wat betekent dat elke lettergreep van de tekst overeenkomt met één noot in de muziek.
2. Declamatorische stijl: De weergave van de tekst in een recitatief is spraakachtig, waarbij de zanger natuurlijke spraakritmes en verbuigingen gebruikt. De melodie is flexibel en volgt de natuurlijke opkomst en ondergang van het gesproken woord, waardoor een gevoel van urgentie en directheid ontstaat.
3. Minimale begeleiding: Recitatieven worden vaak begeleid door eenvoudige en spaarzame instrumentatie. De begeleiding bestaat meestal uit één enkel instrument, zoals een piano, klavecimbel of gitaar, die harmonische ondersteuning biedt en de dramatische elementen van de tekst benadrukt.
4. Melodische en harmonische eenvoud: Recitatieven hebben doorgaans eenvoudige melodische regels die dienen om de helderheid en dramatische impact van de tekst te vergroten. De harmonische progressies zijn vaak eenvoudig en gericht op functionele harmonie om de verhalende stroom van de muziek te ondersteunen.
5. Nadruk op expressie en verhalen vertellen: Het belangrijkste doel van een recitatief is om de tekst expressief over te brengen en de emoties, het verhaal of de informatie die deze bevat over te brengen. De zanger moet over een uitstekende dictie en stemtechniek beschikken om de beoogde boodschap van het recitatief effectief over te brengen.
Recitatieven worden vaak aangetroffen in opera's, oratoria, cantates en andere vocale werken, waar ze een belangrijke rol spelen bij het bevorderen van de plot of het geven van context en emotionele diepgang aan het verhaal of de personages. Ze bieden een contrast met de meer gestructureerde en lyrische delen van een compositie, waardoor een balans ontstaat tussen verhalende en muzikale expressie.